در ۲۷ نوامبر ۲۰۲۰، محسن فخری‌زاده‌ــ معمار و رئیس برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی‌ــ در عملیاتی پیچیده که به موساد نسبت داده می‌شود ترور شد؛ هرچند اسرائیل تاکنون به‌صورت رسمی مسئولیت این ترور را نپذیرفته است. این ترور، که موفقیتی بزرگ در حوزه اطلاعاتی و عملیاتی توصیف شد، در نهایت فرصت ارزشمندی در اختیار اسرائیل قرار داد تا خود را برای اقدام‌های نظامی بعدی، از جمله حملات هوایی ژوئن ۲۰۲۵ به تاسیسات هسته‌ای ایران، آماده کند.
در حالی که بخش زیادی از جزئیات این ترور پیش‌تر گزارش شده بود، روزنامه اورشلیم پست به‌تازگی لحظه‌ای کلیدی از این عملیات را برای اولین بار افشا کرده است. فخری‌زاده ابتدا داخل خودرویش هدف گلوله قرار گرفت اما موفق شد از خودرو پیاده شود و تلاش کرد از صحنه فرار کند. با وجود خطر شدید افشای عملیات، ماموران اسرائیلی در محل باقی ماندند تا مرگ او را تایید کنند و مجددا آتش گشودند، که در نهایت به کشته شدن فخری‌زاده در محل منجر شد.
این تصمیم‌ــ ادامه عملیات با وجود خطر فزاینده‌ــ ناشی از ضرورت راهبردی حذف فخری‌زاده از صحنه بود. ماموران با خطر نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی که به‌دنبال منبع تیراندازی می‌گشتند مواجه بودند، اما فرماندهان عملیات به این نتیجه رسیدند که این خطر را باید بپذیرند و ارزشش را دارد، زیرا اگر فخری‌زاده موفق به فرار می‌شد، ممکن بود زنده بماند و تحت درمان پزشکی قرار گیرد.
مقام‌های جمهوری اسلامی آن زمان ادعا کردند که این حمله با یک مسلسل کنترل از راه دور و متصل به ماهواره انجام شده است‌ــ موضوعی که ابتدا شبیه سناریویی علمی‌تخیلی توصیف شد. با این حال، منابع اطلاعاتی اسرائیل بعدها در گفت‌و‌گو با اورشلیم پست تایید کردند که این توصیف تا حد زیادی درست بوده است. قطعات یک مسلسل آمریکایی ام۲۴۰سی به ایران قاچاق شده بود و تیمی ۲۰ نفره از ماموران موساد در ایران آن را طی هشت ماه مونتاژ و در یک وانت نیسان آبی نصب کرده بودند. این سلاح از هزاران کیلومتر دورتر کنترل می‌شد و به‌دلیل دقت بالا انتخاب شده بود تا همسر فخری‌زاده که همراه او بود آسیب نبیند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
جمهوری اسلامی همچنین اعلام کرد که خودرو دیگری در مسیر حرکت فخری‌زاده، که ظاهرا خراب شده بود، به دوربین‌هایی مجهز بوده است که وظیفه تایید هویت او پیش از رسیدن به نقطه ترور را بر عهده داشت. فخری‌زاده هنگام حمله، با یک خودرو نیسان تیانا سیاه‌رنگ در ۶۰ کیلومتری شرق تهران در حرکت بود. پس از تیراندازی، او با هلیکوپتر منتقل شد، اما وزارت دفاع جمهوری اسلامی همان روز مرگ او را اعلام کرد.
در ایران، فخری‌زاده به‌عنوان قهرمان ملی و شهید تشییع شد، که اهمیت نمادین و راهبردی نقش او در برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی را برجسته کرد.
تصمیم به ترور فخری‌زاده بیش از یک دهه در دست بررسی بود. گزارش‌ها حاکی از آن است که میر داگان، رئیس پیشین موساد، در سال ۲۰۰۹ قصد داشت او را ترور کند، اما بحث‌هایی در جامعه اطلاعاتی اسرائیل درباره مزایای ادامه ردیابی اطلاعاتی در برابر هزینه‌ها و خطرات ترور موجب تعویق تصمیم‌گیری شد. در مقطعی نیز عملیات به‌دلیل چالش‌های اجرایی لغو شد.
تا سال ۲۰۲۰، برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی پیشرفت قابل‌ملاحظه‌ای کرده بود و دارای هزاران سانتریفیوژ قدیمی، صدها سانتریفیوژ پیشرفته و متخصصان متعدد آموزش‌دیده بود. از نظر فنی، فخری‌زاده تا حدی قابل جایگزینی بود، اما نقش منحصر‌به‌فردش از نظر راهبردی‌ــ به‌ویژه ارتباط نزدیکش با رهبر جمهوری اسلامی و کنترل کاملش بر ساختار برنامه هسته‌ای‌ــ او را به مهره‌ای مهم و جایگزین‌ناپذیر تبدیل می‌کرد.
او توانایی خارق‌العاده‌‌ای در مخفی‌‌سازی فعالیت‌های هسته‌ای از نظارت بین‌المللی داشت؛ از جمله تعطیلی برخی پروژه‌ها، تغییر نام برخی دیگر و ادغام فعالیت‌های حساس در برنامه‌های نیمه‌غیرنظامی که ردیابی پیشرفت واقعی برنامه را برای غرب تقریبا ناممکن می‌کرد.
بر اساس گزارش‌ها، وقتی یوسی کوهن، رئیس وقت موساد (۲۰۱۶ تا ۲۰۲۱)، خبر تایید مرگ فخری‌زاده را دریافت کرد، احساس کرد امنیت اسرائیل نسبت به زمان آغاز کارش در سال ۲۰۱۶ به میزان چشمگیری افزایش پیدا کرده است. کوهن این ترور را یک پیروزی راهبردی می‌دانست که زمان ارزشمندی در اختیار اسرائیل قرار داد‌ــ شاید چندین سال‌ــ تا ظرفیت‌های اطلاعاتی و نظامی‌اش را تقویت کند.
همین بازه زمانی به اسرائیل امکان داد تا حملات هوایی ژوئن ۲۰۲۵ به تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی را با همکاری آمریکا برنامه‌ریزی و اجرا کند.
